Edvard Munch (Løten (Hedmark), 12 december 1863 – Ekely bij Oslo, 23 januari 1944) was een Noorse kunstschilder. Zijn wereldberoemde schilderij De Schreeuw werd in 2004 gestolen, maar in 2006 weer teruggevonden.

Levensloop
De situatie in het gezin waarin hij opgroeide en de algemene toestand in de Noorse hoofdstad waren de oorsprong van Munchs leed. Confrontaties met ziekte en dood lieten in hem de hartstocht voor de kunst ontwaken. Zijn moeder bijvoorbeeld stierf aan tuberculose toen hij vijf jaar was. Later stierf ook zijn vijftienjarige zus Sophie aan tbc wat hij verwerkte in het schilderij Het zieke kind uit 1885-1886. In 1881 stierf zijn vader toen hij in Parijs woonde. De angst voor het verlies van zijn naasten bleef de jonge kunstenaar tot de jaren 1890 achtervolgen. Deze geestelijke onrust had hij gemeen met Van Gogh, hoewel hij minder van de natuur uitgaat dan van het psychische. Niet de oppervlakkige schijn telt maar wel wat werkelijk gebeurt. Hij zei: "Ik schilder niet wat ik zie, maar wat ik zag!". Het gaat dus om de innerlijke belevenis, een geestelijke onrust.

Munch begon te schilderen toen hij zeventien was. Een jaar later begon hij zijn studies op de Kunst- en Handwerkschool te Christiania, het huidige Oslo.

Latere leven
Munch was niet alleen in de schilderkunst actief; nadat hij in 1894 begon te etsen, maakte hij ook nog lithografieën en houtsneden. Ook als graficus had Munch grote betekenis. Zijn schilderijen zijn vaak summier van uitvoering, maar in zijn etsen, lithografieën en houtsneden zijn de fijnste nuances te onderscheiden, bijvoorbeeld in de portretten.

In de winter van 1908/1909 kreeg hij een zenuwinzinking en werd hij opgenomen in een rusthuis te Kopenhagen. Het jaar daarop hervatte hij zijn werk en vestigde hij zich in Noorwegen. Het omvangrijke oeuvre dat in deze tweede fase van zijn kunstenaarsbestaan ontstond, mist over het algemeen de intensiteit van zijn vroegere werk. De uitbeelding van persoonlijke wanhoop maakte plaats voor optimistischere en algemenere onderwerpen: landschappen, arbeiders en kinderen. Typerend voor zijn veranderde instelling zijn de grote muurschilderingen voor de aula van de universiteit van Oslo (1916). In 1916 kocht hij een huis te Ekely, nabij Oslo, waar hij de rest van zijn leven is blijven wonen.

In 1937 werden de schilderijen van Munch door de nationaal-socialisten als 'entartete Kunst' bestempeld; 82 van zijn werken werden daarom in Duitsland in beslag genomen.

Edvard Munch overleed begin 1944 op tachtigjarige leeftijd.

Schilderstijl
Hij was dé grote voorman van het expressionisme. Aanvankelijk werd hij beïnvloed door het impressionisme en het symbolisme. Zijn werken waren vooral post-impressionistisch maar droegen ook veel bij tot het expressionisme.

Munch legde zich vooral toe op het uitbeelden van menselijke emoties, angsten en onzekerheden. De schrille kleuren en de expressieve lijnvoering die hij hierbij gebruikte, alsmede de keuze van zijn onderwerpen hadden grote invloed op de ontwikkeling van het expressionisme. Munch verzoende in zijn werken tegenstrijdigheden zoals leven en dood, de verticale en de horizontale lijn en beweging en stilstand.

In de loop van zijn carrière werd zijn werk steeds introverter en meer gedomineerd door pessimisme en angst. Dood, obsessie, angst en vertwijfeling waren de thema's die hij uitdrukte in een golvend paneelschrift. Hij schilderde mensen die angstig en ontredderd zijn, die in de diepste gronden van hun bestaan zijn geraakt. Zijn obsessie voor onderwerpen zoals bij uitstek de dood, maar ook de liefde, die hij ervoer als een dreigende macht, blijkt uit de vele versies die van sommige van zijn werken bestaan. De nieuwere versies hebben steeds eenvoudigere vormen waardoor ze expressiever zijn. Kenmerkend voor Munch was zijn zwak zenuwgestel en zijn pathologische depressiviteit gekweld door obsessies van dood en ziekten uit zijn jeugdjaren. Munch kende in zijn leven vóór zijn carrière veel schandalen en menselijk leed.

Hij schilderde in sterk vereenvoudigde vormen (wat typisch is voor het latere expressionisme), met weglating van details en in kleuren die de schrille klank van angstkreten hebben. De lijn komt uit de Jugendstil, maar wordt bij hem een essentiële contourlijn, met angst en beklemming opgeladen. Hij zocht naar de machten die het "ik" moest ondergaan: de vertwijfeling, de eenzaamheid, de vervreemding, de ontreddering en de dood.

Werken
In 1940 vermaakte Munch zijn gehele oeuvre (omvattende 1008 schilderijen, 15.391 afdrukken van 741 grafische werken, 4443 aquarellen en tekeningen en 6 beeldhouwwerken) aan de stad Oslo, waar het is ondergebracht in het Munchmuseum.

Op 22 augustus 2004 werden twee van Munchs werken op klaarlichte dag uit het museum gestolen, namelijk een versie van zijn bekendste werk De Schreeuw en van de Madonna. De Schreeuw en de Madonna werden door de Noorse politie op 31 augustus 2006 teruggevonden.

Het Munchmuseum in OsloEen andere versie van "De Schreeuw" werd in 1994 al ontvreemd. Het werk werd toen drie maanden later teruggevonden. De drie Noorse daders konden worden gearresteerd toen zij probeerden het schilderij te verkopen.

Over "De Schreeuw" bestaat een groot misverstand. Velen denken dat de persoon op de voorgrond schreeuwt, maar het is de natuur die 'schreeuwt'. Daarom ook houdt hij zijn oren dicht.

Musea
Werken van Edvard Munch zijn te bezichtigen in musea zoals:

Legion of Honor in San Francisco
Munchmuseum in Oslo
Museum of Modern Art en het Metropolitan Museum of Art in New York City.